استفاده بیشازحد و یا مضر از کافئین در طی یک دوره زمانی، که تأثیرات منفی بر سلامتی، تعاملات اجتماعی یا سایر شئون زندگی شما دارد را اعتیاد به کافئین میدانیم. ازآنجاکه کافئین بهصورت گسترده مقبول و مورداستفاده است، بسیاری از افراد معتقد نیستند که کافئین میتواند اعتیادآور باشد.
درحالیکه اکثر مصرفکنندگان قهوه احساس میکنند که از بسیاری از اثرات کافئین مانند «شادابی صبحگاهی» برخوردار هستند، ممکن است از برخی از اثرات منفی آن از قبیل اختلال خواب، تحریکپذیری و اضطراب، آگاه نباشند. بهعنوانمثال، بسیاری از افراد که برای افزایش انرژی، وارد چرخه معیوب نوشیدن قهوه میشوند، هم از احساس خستگی و هم عدم آرامش در هنگام خواب رنج میبرند.
برخی از افراد به دلیل استفاده از کافئین دچار مشکلات قابلتوجهی میشوند، در زمانهای نرسیدن کافئین به بدنشان مشکلدارند و عوارض جانبی ناخوشایند دیگری را نیز درنتیجه تجربه میکنند. حتی موارد نامطلوب دیگری نیز از مصرف بیشازحد کافئین وجود داشته است.
درباره اعتیاد به کافئین چه باید دانست؟
کافئین یکی از مواد اعتیادآور است که بسیار مورداستفاده قرار میگیرد و بهراحتی برای مصرف بزرگسالان، نوجوانان و حتی کودکان به بازار عرضه میشود. درحالیکه احتمالاً قهوه متداولترین منبع کافئین است، اما در بسیاری از غذاها و نوشیدنیهای رایج نیز وجود دارد، بنابراین ممکن است مصرف کافئین شما ازآنچه تصور میکنید بیشتر باشد.
مسمومیت با کافئین در دستهی DSM-5 شناختهشده است که پزشکان برای طبقهبندی و تشخیص نگرانیهای سلامت روان استفاده میکنند و اختلال مصرف کافئین بهعنوان موضوعی نیازمند به مطالعه بیشتر شناختهشده است.
وابستگی به کافئین و ترک کافئین هم ازنظر جسمی، هم ازنظر روانی بسیار ناخوشایند است، اما بهسادگی ممکن است با اختلالات دیگر اشتباه بگیرید. بهعنوانمثال، افرادی که به کافئین وابسته هستند میتوانند علائمی مشابه با افرادی که اختلال کمبود توجه دارند را نشان دهند. ترک کافئین نیز علائم مشابهی را با اختلالات خلقی سبب میشود.
اعتیاد به کافئین باعث ایجاد و تشدید بسیاری از مشکلات سلامتی میشود. کاهش تدریجی مصرف روزانه کافئین از راه مخلوط کردن نوشیدنیهای کافئین دار با نوشیدنیهای بدون کافئین، میتواند بهترین راه برای ترک کافئین بدون عوارض ترک آن باشد.
علائم وابستگی به کافئین
ازآنجاکه کافئین یک مادهی محرک است، اعتیاد به کافئین باعث ایجاد سلسلهای از علائم مرتبط با تحریک مغز و سیستم عصبی میشود. درحالیکه مصرفکنندگان کافئین از افزایش انرژی و هوشیاری که کافئین به آنها میدهد لذت میبرند، مصرفکنندگان، بهویژه افرادی که به آن معتاد هستند علائم ناخوشایند بسیاری را، تجربه میکنند:
- بیقراری
- عصبی بودن
- هیجانزدگی
- اختلال خواب
- تحریکپذیری
- گرفتگی عضلانی
- آشفتگی در افکار و گفتار
- برافروختگی چهره
- افزایش ضربان قلب
- ناراحتی معده
- تکرر ادرار
عوارض ترک کافئین
کاهش و ترک مصرف کافئین بهطورمعمول باعث ایجاد یک اثر برگشتی میشود و علائمی را برعکس تأثیر وابستگی و مصرف زیاد ایجاد میکند. این اثر در افرادی که به کافئین معتاد هستند، میتواند عمیق باشد.
علامتی که اغلب توسط افرادی که مصرف کافئین را کاهش میدهند مشاهده میشود، سردرد شدید است. هنگام کاهش کافئین در بدن، افراد اغلب احساس خستگی و حتی خوابآلودگی میکنند. آنها ممکن است در تمرکز مشکل داشته باشند و احساس افسردگی یا زودرنجی کنند.
گاهی اوقات، افرادی که در شرایط کمبود یا ترک کافئین قرار میگیرند، علائمی شبه آنفولانزا مانند تهوع، استفراغ، درد عضلات یا گرفتگی را نیز تجربه میکنند.
کمبود انرژی، عدم انگیزه و افسردگی ممکن است زمینهساز اعتیاد به کافئین باشد. همچنین میتواند با اعتیاد به کار همپوشانی داشته باشد، زیرا برخی از افراد از اثرات تحریککننده کافئین برای افزایش انرژی و علاقه به فعالیتهای ذهنی و جسمی مرتبط با شغل خود استفاده میکنند. به همین ترتیب، اعتیاد به کافئین میتواند مانع از انجام فعالیتها به شکل سالم و روابط بیشتر شود.
چگونه اعتیاد به کافئین مانند سایر اختلالات میتواند به نظر برسد و احساس شود؟
بازهم، اثرات تحریککننده کافئین میتواند باعث بروز علائم جسمی شود که میتواند بهراحتی با سایر اختلالات اشتباه گرفته شود؛ بنابراین، مهم است که به پزشک یا روانشناس خود میزان و توالی مصرف کافئین را اطلاع دهید.
بهعنوانمثال ، وابستگی به کافئین علائمی را ایجاد میکند که بهراحتی با اختلالات احساسی مانند حملات اضطرابی اشتباه گرفته میشود. استفاده زیاد از کافئین نیز میتواند علائم اختلالات اضطرابی را در افراد مبتلا بدتر کند و احساس نگرانی را تشدید میکند. پاک کردن افکار مزاحم از ذهن دشوار است. افزایش آشفتگی و لرزش به همراه دارد و از خواب آرام و باکیفیت جلوگیری میکند اما بههرحال مانند سایر اعتیادها ، ممکن است فرد استفاده از کافئین را بهعنوان آرامبخش و کاهندهی موقت اضطراب مصرف کند.
علائم وابستگی به کافئین که میتوان با:
- مدلهای خاصی از دیوانگی
- اختلال هراس
- اختلال اضطراب عمومی
- اختلال خواب
- میگرن و سردردهای دیگر
- بیماریهای ویروسی
- مشکلات سینوسی
- مسمومیت با سایر مواد (آمفتامین ، آرامبخش ، خوابآور)
- عوارض جانبی ناشی از دارو مانند آكاتزیا ( akathisia)
چگونه کافئین میتواند بر سلامتی شما تأثیر بگذارد؟
کافئین تأثیرات مختلفی روی بدن دارد که ازنظر سلامتی مضر هستند. کافئین ضربان قلب را افزایش داده و میتواند باعث ایجاد اختلال در ضربان قلب شود، بنابراین برای افرادی که دارای مشکلات قلبی عروقی هستند توصیه نمیشود همچنین فشارخون را افزایش داده و بر تراکم استخوان تأثیر میگذارد و خطر پوکی استخوان را افزایش میدهد.
اگر فکر میکنید ممکن است به کافئین معتاد شوید چه باید کرد؟
اعتیاد نهتنها استفاده بیشازحد از کافئین بلکه اتکا به کافئین برای گذران زندگی بدون در نظر گرفتن تأثیرات منفی آن است. برای فهمیدن اینکه آیا شما معتاد هستید ، مراحل زیر را طی کنید:
میزان مصرف خود را ارزیابی کنید: میزان مصرف کافئین را که در روز معمولی مصرف میکنید ، شامل اسپرسو، لاته و کاپوچینو که معمولاً بسیار قویتر از قهوههای فیلتری یا قهوه فوری ، نوشابه و سایر غذاها و نوشیدنیهای رایج حاوی کافئین هستند، محاسبه کنید.
به اینکه چه احساسی دارید توجه کنید: به همه عوارض جانبی مصرف کافئین و همچنین علائم ترک آنکه در صورت عدم مصرف یک دوز منظم، در شما به وجود میآید، توجه داشته باشید.
تأثیرات را در نظر بگیرید: چگونگی تأثیر کاهش یک دوز مشخص بر احساسات ، عملکرد و روابط خود را، بررسی کنید. بهعنوانمثال ، اگر کافئین زیاد یا خیلی کم مصرف کردید، تحریکپذیر میشوید؟ آیا اگر از یک دوز کافئین صرفنظر کردهاید، سردرد یا خستگی را تجربه میکنید؟ از همه مهمتر ، آیا احساس نیاز میکنید که برای گذراندن روز کافئین مصرف کنید؟
موارد قابلتوجه دیگر
اگر احساس میکنید که پاسخهای شما به هر یک از موارد فوق نگرانکننده به نظر میرسد ، با پزشک یا مشاور سلامت خود صحبت کنید.
اگر باردار هستید یا تصمیم به بارداری و شیردهی دارید ، در مورد مصرف کافئین در اسرع وقت با پزشک خود صحبت کنید.
بهطور مشابه ، اگر مشکل سلامتی دیگری ازجمله مشکلات قلبی و عروقی دارید که ممکن است در اثر مصرف کافئین تحت تأثیر قرار گیرد ، فوراً با پزشک در مورد آن صحبت کنید.
چرخه زجرآور اعتیاد با کافئین درست مانند سایر مواد اعتیادآور رخ میدهد. ازآنجاکه اثرات مصرف کافئین پایدار نیست ، ممکن است شما دچار افت انرژی شوید و بدون افزایش مصرف آن دیگر نمیتوانید ادامه دهید. ازآنجاییکه ترک مصرف، باعث احساس بدتر شدن شما میشود ، برای بیشتر افراد مهم است که بهطور تدریجی مصرف کافئین را کاهش دهید و نه بهطور ناگهانی. پزشک شما میتواند به شما در طریقهی صحیح این کار کمک کند.
اگر برای مقابله با یک مشکل عاطفی مداوم ، مانند افسردگی یا اضطراب ، از مقادیر زیاد کافئین استفاده میکنید ، در مورد درمان این مشکلات نیز با پزشک خود صحبت کنید. درمان مناسب میتواند تفاوت بزرگی را برای شما ایجاد کند. اعتیاد به کافئین اغلب با اعتیادهای رفتاری دیگر نیز همپوشانی دارد، مانند اعتیاد به شکر ، بنابراین ممکن است دریابید که ارزیابی میزان مصرف کافئین در شما یک جعبه پاندورا از سایر رفتارهایی که باید موردتوجه قرار گیرد ، باز میکند.
اگر احساس نمیکنید که به کافئین معتاد هستید ، اما احساس میکنید بیش از میزان طبیعی، مصرف میکنید ، میتوانید مصرف کافئین را کاهش داده یا کافئین را بهطورکلی قطع کنید. شایعترین اشتباه، کاهش زیاد و سریع آن است، که باعث میشود سردردهای شدید، بروز پیدا کنند
بهجای اینکه میزان مصرف کافئین را به نصف کاهش دهید ، سعی کنید هر دو هفته یکبار مصرف منظم خود را حدود 10٪ کاهش دهید. با رقیق کردن آن با یک نوشیدنی بدون کافئین ، قدرت نوشیدنی کافئین دار روز خود را کاهش دهید.
